HISTORIA RODU
HENCKEL VON DONNERSMARCK
Dobra nakielskie były własnością rodu Henckel von Donnersmarcków, jednego z najbogatszych rodów śląskiej arystokracji. W ich rękach znajdowały się od końca XVII w. aż do 1945 r., czyli przez około 250 lat (samo Nakło Śląskie (niem. Naklo) jako osada było wymienione już w dokumentach z XIV w. ). Przez prawie 90 lat domem dla jednej z linii tego rodu był pałac w Nakle, ufundowany przez hrabiego Hugona I z Siemianowic, jednego z najpotężniejszych magnatów śląskich.
Hugon I
Hrabia Hugon I Henckel von Donnersmarck
(1811 – 1890)
Hrabia Hugo nie jest tak znany i sławny jak jego kuzyn książę Guido ze Świerklańca. Niewykluczone, że dorównywał mu fortuną, a może nawet przerastał. Majątek odziedziczył w 1813 r. po tragicznej śmierci ojca, który zginął w walce z wojskami cesarza Napoleona. Miał wtedy dwa lata. Za pełnoletniego uznano go w 1832 r. i zarządzał majątkiem do swej śmierci w 1890 r. W dziejach gospodarczych Górnego Śląska to cała epoka. W okresie tym wydobycie węgla w jego kopalniach wzrosło ponad 150-krotnie, a wartość urobku ponad 250-krotnie. Mimo postępu technicznego i stosowania coraz nowocześniejszych metod produkcji liczba robotników w zakładach hrabiego wzrosła prawie 90-krotnie.
Budowa pałacu w Nakle Śląskim rozpoczęła się w poł. XIX w. Przypuszczalnie w projektowaniu nowej rezydencji w tzw. stylu angielskich Tudorów brali udział wiedeńscy architekci, Johann Romano i August Schwendenwein. Wcześniej podjęli się oni rekonstrukcji wielkiego zamku w Wolfsbergu w Karyntii, głównej siedziby hrabiego Hugona. Pałac nakielski miał być rezydencją letnią.
Dwie Laury
Na fasadzie głównej pałacu znajdują się herby właścicieli: hr. Hugona I i jego drugiej żony Laury von Kaszonyi. Pierwszą żoną hrabiego była Laura von Hardenberg. Miał z nią czterech synów: Hugo II, Łazarza IV, Artura, Alfonsa oraz córkę Laurę. Pierwsza Laura zmarła w 1857 r. Ledwie minął rok i Hugo ożenił się powtórnie. Druga Laura była nie tylko znacznie młodsza od swego męża, ale także od najstarszych synów swego wybranka Hugona II i Łazarza IV. Jej rówieśnikiem był trzeci syn hrabiego Artur urodzony w 1836 r. Dla pierwszej Laury Hugo kupił zamek Wolfsberg w Karyntii. Dla drugiej Laury kupił pałac w Kamieniu k. Wrocławia, a potem w Rusovcach k. Bratysławy. Dla niej też wybudował wspaniały pałac w Wiedniu przy reprezentacyjnym Ringu. Niewykluczone, że pałac w Nakle był także prezentem dla nowej żony. W Almanachach Gotajskich to właśnie Laura jest wymieniana jako pani na Rusovcach i Nakle.
Laura von Hardenberg
(1812 – 1857)
Laura von Kaszonyi
(1836–1905)
dr Arkadiusz Kuzio-Podrucki|: Ślub Hugona i Laury von Hardenberg/śmierć Hugona I
Spadkobiercy
Po śmierci Hugona pałac w Nakle Śląskim został przebudowany, m.in. podwyższono wieżę. O tej zmianie prawdopodobnie decydował już Łazarz IV, który wcześniej mieszkał Hugo II, Łazarz IV i Artur Henckel von Donnersmarckw Ramułtowicach k. Wrocławia. W Almanachach nadal jednak, aż do jej śmierci w 1905 r., jako pani na Nakle była wymieniana Laura, którą pochowano obok męża w mauzoleum w Wolfsbergu. Niechętni jej synowie Hugona zdecydowali się pozbyć spadku po nielubianej macosze Laurze i sprzedali pałac w Wiedniu (kupił hrabia von Mir) oraz majątek Rusovce (nabyła go belgijska królewna Stefania von Sachsen-Coburg-Gotha, wdowa po sławnym arcyksięciu Rudolfie Habsburgu). Pałac w Nakle, choć jego formalną panią była Laura, nie został sprzedany, ponieważ mieszkał w nim Łazarz IV, założyciel nakielskiej linii Henckel von Donnersmarcków. Bracia – Hugo II, Łazarz IV i Artur – niepodzielonym formalnie spadkiem rządzili wspólnie, każdy obrał jednak inną rezydencję na swój dom. Pozostawiona przez Hugona I fortuna była niemała. Jej część znajdującą się w Niemczech szacowano w 1912 r. na 72 mln złotych marek (dziś ok. 4 mld euro).
Hugo II, Łazarz IV i Artur
Henckel von Donnersmarck
Od Łazarza IV
do Łazarza V
Pałac w Nakle Śląskim stał się siedzibą hrabiego Łazarza IV. W 1892 r. z jego inicjatywy rozpoczęto budowę nakielskiego kościoła parafialnego. Potem obok powstało rodowe mauzoleum i Dom Sierot, którego protektorka została hrabina Maria – prowadziły go (i robią to do dziś) siostry boromeuszki. Hrabiowskie ochronki działały także w Rojcy i Radzionkowie. Łazarz IV wsparł także finansowo budowę kościoła w Starych Tarnowicach i klasztoru OO. Kamilianów w Tarnowskich Górach. Jego syn, hrabia Edwin, sprzedał w 1919 r. część ziemi w Rojcy, aby zdobyć fundusze na budowę domów z ogródkami dla swych pracowników. Po 1921 r. Nakło znalazło się w granicach II Rzeczypospolitej. Nakielskich hrabiów zwano w rodzinie „linią polską”. Hrabia Edwin w imieniu niemieckich katolików deklarował lojalność wobec polskiego biskupa Katowic Augusta Hlonda (późniejszego prymasa Polski). Dzisiejsi Hencklowie nadal przechowują korespondencję swych przodków z Wojciechem Korfantym. Hrabia Łazarz V był patronem Tygodni Książki Polskiej organizowanych w jego kopalniach oraz polskich chórów i przedstawień amatorskich działających w jego dobrach.
Lata powojenne
W 1945 r. Hencklowie utracili śląskie majątki. Nigdy nie przyjęli jednakże niemieckiego obywatelstwa i posługiwali się polskimi, przedwojennymi paszportami. Potwierdził je w Londynie polski prezydent na uchodźstwie August Zaleski. Wydał Łazarzowi V zaświadczenie, że członkowie rodu byli lojalnymi obywatelami II Rzeczypospolitej narodowości niemieckiej. 10 kwietnia 1958 r. syn Łazarza V, Karol Józef ożenił się z księżniczką Marią Adelajdą, córką Wielkiej Księżny Luksemburga Szarloty de Nassau. W kilkusetletniej historii Henckel von Donnersmarcków to najbardziej utytułowany, najwyższy rangą i splendorem mariaż. Po ślubie młody hrabia z rodziną mieszkał początkowo w Luksemburgu, potem w Szwajcarii. Obecnie główną siedzibą nakielskich Hencklów jest zamek Wolfsberg w Karyntii.
Ślub Karola Józefa z Marią Adelajdą
Syn Karola Józefa, hrabia Andrzej, poślubił księżniczkę Joannę von Hohenberg, prawnuczkę arcyksięcia Franciszka Ferdynanda Habsburga, z którą ma czworo dzieci: Laurę, Félixa, Heinricha oraz Charlotte. Głośno o nakielskich Hencklach w całym świecie stało się w 2007 r. gdy pochodzący z tej linii Florian otrzymał za film „Życie na podsłuchu” Nagrodę Oscara – najbardziej pożądane trofeum w filmowym świecie.
W 2013 r. dyrektor Centrum Kultury Śląskiej w Nakle Śląskim Stanisław Zając nawiązał kontakt z hrabią Andrzejem, który polega na corocznej wymianie listów i życzeń świątecznych. Członkowie nakielskiej linii rodu kilkakrotnie odwiedzili pałac w Nakle Śląskim. Najważniejszą była wizyta 22 przedstawicieli rodu w 2015 r. Na zdjęciu poniżej: hrabia Winfried (z lewej) oraz hrabia Andrzej (z prawej)
POLECAMY
