O WYSTAWIE
„Zapis socjologiczny”, uznawany za bezcenny dokument polskiej rzeczywistości od lat 70. do 90. XX wieku, to nie tylko zbiór fotografii ukazujących ludzi w ich domach. To przede wszystkim monumentalny materiał badawczy, ujawniający związek jednostki z przestrzenią, którą tworzy i w której żyje. To niezwykły cykl, niemający odpowiednika w polskiej fotografii, przedstawiający portret ludzkiej rodziny w jej własnym, intymnym otoczeniu.
Na główną część zbioru składają się wizerunki mieszkańców wsi i miast, powstałe w różnych rejonach Polski oraz za granicą. Fotografie Rydet charakteryzują się konsekwentnym układem kompozycyjnym: portretowani są przedstawiani na tle najważniejszej ściany swojego domu, często udekorowanej makatkami, obrazami czy pamiątkami rodzinnymi. Choć zdjęcia mogą wydawać się surowe, kryją w sobie niezwykłą emocjonalność. Autorka wielokrotnie podkreślała, że najważniejszy jest dla niej człowiek. Dlatego też kluczowym aspektem wystawy „Świat Kobiet w Obiektywie Zofii Rydet” jest uchwycenie kobiety oraz jej roli w kontekście społecznym i kulturowym.
Zofia Rydet rozpoczęła pracę nad „Zapisem socjologicznym” latem 1978 roku, podczas wakacji spędzanych u brata w Rabce. Wyruszyła wówczas w niezwykłą podróż, odwiedzając kolejne miejscowości, gdzie nie tylko dokumentowała rzeczywistość, ale przede wszystkim pochylała się nad człowiekiem, ratując od zapomnienia setki małych światów. Podkreślała, że wnętrza, które fotografowała, były fascynujące, ponieważ ich twórcami byli ludzie. W każdym człowieku dostrzegała coś pięknego i urzekającego – coś, co warte było ocalenia.
W tym kontekście portret kobiet uwieczniony przez Zofię Rydet jest niezwykle fascynujący, ponieważ w sposób wierny odmalowuje nie tylko ich otoczenie, ale także role społeczne, z jakimi musiały się zmierzyć bohaterki jej fotografii. Analizując literaturę naukową dotyczącą kobiety oraz kobiecości, można zauważyć, że przez wieki oba te pojęcia podlegały ciągłym redefinicjom i były ściśle uwarunkowane przemianami społeczno-kulturowymi.
Patrząc na fotografie Zofii Rydet, mamy wrażenie, że uchwycone na nich kobiety symbolizują nasze zadomowienie w świecie. Z jednej strony pielęgnują one relacje międzypokoleniowe, wpisujące się w tradycyjny schemat miłości, małżeństwa i macierzyństwa. Z drugiej strony, mimo silnego w naszej kulturze przywiązania do tradycji, Rydet dostrzegała i dokumentowała przemiany społeczne, w tym postępującą emancypację kobiet. Jej fotografie ukazują kobiety nie tylko w rolach domowych, ale także aktywne zawodowo, pełniące coraz to nowe funkcje społeczne.
Czy istnieje zatem uniwersalny portret Polki? Czy kobiety uchwycone przez Zofię Rydet odzwierciedlają współczesne wzorce kreowane przez mass media? Trudno stworzyć jeden ujednolicony obraz kobiecości, który byłby satysfakcjonujący dla każdej kobiety i w którym każda mogłaby odnaleźć cząstkę siebie. Nie sposób jednak nie zauważyć, że to właśnie kultura popularna stała się dziś głównym narratorem kobiecej tożsamości. Dlatego tym bardziej zapraszamy na wystawę „Świat Kobiet w Obiektywie Zofii Rydet”, która pozwala spojrzeć na kobiety przez pryzmat ich własnych historii, wnętrz i nieustannie zmieniających się ról społecznych.
Anna Kempa-Gąsior
O AUTORCE
Zofia Rydet (1911–1997), pochodząca ze Stanisławowa, przez lata związana była z Górnym Śląskiem, gdzie działała na rzecz rozwoju fotografii, m.in. jako członkini Gliwickiego Towarzystwa Fotograficznego, wykładowczyni na Politechnice Śląskiej oraz członkini Związku Polskich Artystów Fotografików. Jej fotografie charakteryzuje wyjątkowe połączenie prostoty i emocjonalnej głębi, a także inspiracje nowoczesnymi nurtami sztuki.
Prace Rydet znajdują się w najważniejszych kolekcjach muzealnych, takich jak Museum of Modern Art w Nowym Jorku, Centre Georges Pompidou w Paryżu czy Muzeum Sztuki w Łodzi.
Wystawa będzie prezentowana do 11 maja 2025 r.
PARTNERZY WYSTAWY
PATRONAT HONOROWY
STAROSTA POWIATU TARNOGÓRSKIEGO
ADAM CHMIEL
WÓJT GMINY ŚWIERKLANIEC
GRZEGORZ ZADĘCKI
PATRONAT MEDIALNY
